Geschreven door Emilio Cammarata (Trainee Data Management at ODISSEI) en Angelica Maineri (Data Manager at ODISSEI)
De “I” in FAIR staat voor Interoperabiliteit en betekent dat niet alleen een mens maar ook een machine in staat moet zijn om te communiceren, informatie te interpreteren en te delen met andere ‘agenten’. Interoperabiliteit is in het oorspronkelijke artikel over de FAIR-principes gedefinieerd als “het vermogen van gegevens of hulpmiddelen van niet-coöperatieve bronnen om te integreren of om samen te werken, tegen minimale inspanning” [1, p. 2]. Interoperabiliteit vereist dus dat digitale objecten of systemen op een standaard manier worden geïntegreerd, zodat verschillende toepassingen de betekenis van die objecten kunnen begrijpen en verwerken.
Het Interoperabiliteitsprincipe promoot het gebruik van gestructureerde vocabulaires: gecureerde verzamelingen van termen en hun relaties. Er zijn verschillende typen van zulke gestructureerde vocabulaires, en in een eerder kort artikel uit de ODISSEI FAIR-ondersteunings-reeks [2] hebben we de concepten gecontroleerde vocabulaires, taxonomieën en thesauri besproken: gestructureerde vocabulaires met een relatief beperkt aantal relaties tussen termen, bijvoorbeeld “het is breder dan” of “het is equivalent aan”. Er zijn situaties waarin je complexere, semantisch rijke relaties tussen entiteiten moet kunnen beschrijven: bijvoorbeeld als je wilt weergeven dat een persoon “lid is van” een groep, of dat een student “is ingeschreven in” een cursus: voor deze toepassingen heb je ontologieën nodig.
Het doel van dit korte artikel is om de mogelijke toepassingen van ontologieën te verkennen, zoals die eerst in de filosofie en later in de computerwetenschappen zijn ontwikkeld, en waarom ze relevant zijn voor de sociale wetenschappen. Nadat we hebben gedefinieerd wat een ontologie is, geven we een minimaal maar praktisch voorbeeld om het gebruik van dit hulpmiddel te illustreren. We sluiten af met een uitleg over mogelijke toepassingen van ontologieën voor de FAIRificatie van sociaal-wetenschappelijk onderzoek, en stellen de Awesome List of Ontologies for the Social Sciences voor.
Referenties
[1] Wilkinson, M. D., Dumontier, M., Aalbersberg, Ij. J., Appleton, G., Axton, M., Baak, A., Blomberg, N., Boiten, J.-W., da Silva Santos, L. B., Bourne, P. E., Bouwman, J., Brookes, A. J., Clark, T., Crosas, M., Dillo, I., Dumon, O., Edmunds, S., Evelo, C. T., Finkers, R., … Mons, B. (2016). The FAIR Guiding Principles for scientific data management and stewardship. Scientific Data, 3(1), 160018. https://doi.org/10.1038/sdata.2016.18
[2] Maineri. Angelica Maria. (2022). Controlled vocabularies for the social sciences: what they are, and why we need them. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.7157800.
Foto van Alina Grubnyak op Unsplash